قانون خدا برای مهار غرایز

تنها قانونی که می تواند حیات این موجود پیچیده را اداره کند و بر همه زوایای زندگی او حکومت نماید، قانونی است که از طرف ذات متعالی باشد که او را با این همه ظرافت و دقّت آفریده است ؛ زیرا تنها اوست که بر همه جنبه های پیدا و پنهان او آگاهی دارد و از همه مهم تر، ذات پاکش عین عدل و عدالت بوده، از هرگونه ظلم و تبعیض به دور است.
دین مبین اسلام، برخلاف مکتب های مادّی و بشری، به صورتی جامع و همه سویه به غریزه های بشر می نگرد. از نظر این مکتب الهی، سرکوب این میل، همانند میدان دادن بی حدّ و حصر به آن، به شدّت نکوهش و نفی شده است. دین اسلام در هر زمینه، افراط و تفریط را مردود دانسته، این دو را شیوه جاهلان معرفی می کند و در زمینه غریزه های انسانی نیز، راه میانه روی را پیشنهاد می کند.
غریزه طالب بودن مرد و مطلوب واقع شدن و جلوه گری در زن، از تدبیرهای دقیقی است که بر اساس حکمت الهی، در وجود هر دویِ آنها به ودیعه نهاده شده است. به این ترتیب که در مرحله اول، برای ارضای مشروع و طبیعی این دو میل، امر مقدّس ازدواج را قرار داده و آن را از آیات و نشانه های الهی شمرده است.1 در احادیث نبوی و همچنین احادیث رسیده از ائمه معصومان علیهم السلام نیز در مورد ازدواج، تأکید و تشویق های فراوانی صورت گرفته است.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:
هر کس می خواهد از سنّت من پیروی کند، باید ازدواج کند.2 هر کس ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است.3از امام صادق علیه السلام هم روایت شده است که:
دو رکعت نمازی را که افراد متأهل بخوانند، از هفتاد رکعت نمازی که افراد مجّرد بخوانند، برتر است.4اسلام، جولانگاه این دو غریزه را به محیط خانواده محدود کرده و ارضای این دو را به کانون گرم و سرشار از اُلفت زوجین اختصاص می دهد. با امر مقدّس ازدواج، حس مطلوب واقع شدن زن و بُعد جسمی غریزه جنسی مرد در حدّ اعتدال ارضا می گردد، البته عطش روحی او و بُعد آتشین این غریزه، تنوّع پذیر و اشباع ناشدنی است. با وجود این، باز هم مرد از دیدن زیبایی و ظرافت های جنس مخالف لذّت می برد و به آن گرایش پیدا می کند. پس هنوز هم پنجره ای رو به ناکامی ها برای او گشوده است و عفاف و پاکی جامعه نیز همچنان مورد تهدید است.
این میل سرکش، به مهار و تعدیل نیاز دارد و اسلام، تدابیری برای رام کردن آن اندیشیده است. البته برخلاف مکتب های مادّی و بشری، این تدابیر، دور از هرگونه یک سویه نگری و جُزئی نگری است. اسلام در این زمینه، هم برای زنان و هم برای مردان تکلیف معیّن کرده است. زن و مرد هر دو وظیفه دارند از تحریک و تشدید این میل و شعله ور ساختن آن بپرهیزند. در این زمینه، تکلیف عمومی زن و مرد، کنترل نگاه است که دریچه گناه به شمار می آید. اول از همه، مرد که عامل تحریک پذیر است و به ویژه بینایی اش حساسیت بیشتری در این زمینه دارد، موظّف شده تا ورودی چشم خویش را با چشم پوشی از منظره های محرک و شهوت انگیز و به ویژه اندام جنس مخالف کنترل کند. خداوند تعالی در آیات حجاب، پیش از هر چیز به مردان دستور مراقبت از نگاه می دهد:
  
قُلْ لِلْمُؤمِنینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ ... ؛ ای رسول ما، به مردانِ مؤمن بگو تا چشم ها را (از نگاه ناروا) بپوشانند» (نور:30)
البته همان طور که گفتیم، روان شناسان، دانشمندان و صاحب نظران اذعان دارند که مقاومت مرد در این زمینه ضعیف بوده و کنترل این میل به صورت یک جانبه وبدون مراعات از سوی زنان، کاری بسیار دشوار است که هر مردی توان آن را ندارد. اینجاست که نقش مهم زن در حفاظت از عفت عمومی جامعه نمایان می گردد.
در جامعه ای که زنان از نظر تجمل و تبرّج آزادند، مردان تا چه حد می توانند نگاه خویش را کنترل کنند؟ آیا این امر فعالیت اجتماعی آنان را مختل نمی کند و نیمی از نیروی انسانی جامعه را فلج نمی سازد؟ آیا این تکلیف به مردان، برخلاف عدالت نیست؟ بدون تردید، پاسخ مثبت است.
بدین ترتیب، آشکار می گردد که غریزه خودنمایی و تبّرج زن، به تعدیل و کنترل نیازمند است. به همین دلیل، اسلام پس از آنکه به مردان دستور کنترل نگاه می دهد، بی درنگ زنان را موظّف می کند تا زیبایی های وجود خویش (مگر آنها را که به طور قهری آشکار است) از دید مردان بیگانه نهان ساخته و از خود نمایی بپرهیزند:
... وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ ... (نور: 31)
... (ای رسول، زنان مؤمن را بگو) زینت و آرایش خود، جُز آنچه قهراً ظاهر می شود، بر بیگانه آشکار نسازند و باید سینه و بر و دوش خود را به مقنعه5 بپوشانند... .
بر این اساس، اگر وظیفه پوشش در مورد زن از تأکید بیشتری برخوردار است، بدان سبب است که ملاک آن مخصوص زن است.6 به قول صاحب تفسیر الفرقان:
هر چند حکم حجاب درباره زنان شدیدتر و وجوب پوشش برای آنان محکم تر است، ولی همانا مفاتن بدن زنان و زیبایی های اندام آنان نیز تحریک کننده تر است.7زن، مظهر جمال و مایل به خودنمایی است. ازاین رو، طبیعی است که به زن بگویند که خود را در معرض نمایش قرار ندهد؛ نه به مرد. همان گونه که مردان به دلیل گرایش به نگاه و چشم چرانی، پیش از دستور پوشش برای زن، به چشم پوشی موظّف شده اند.
البتّه نباید فراموش کرد که اگر حجاب ظاهری زن، با حجابِ باطنی اش همراه نشود و او نتواند بر اساس باورهای مذهبی اش حایلی میان افکار و عقاید و غریزه هایش پدید آورد، بدون تردید، حجاب ظاهری به تنهایی نمی تواند در پیش گیری از گسترش فساد و حفظ عفاف عمومی جامعه نقش قابل توجهی ایفا کند، بلکه زن باایمان بر اساس آیه 59 سوره احزاب، موظف به رعایت حجابی است که توأم با حرکات و سکنات متین او، معّرف هویّت ایمانی اش باشد و بدین وسیله، از زنان هرزه و مورد طمع فاسقان و اهل شهوت جدایش گرداند.

پی نوشت ها:

1. روم: 20.
2. محمّد بن الحسن حرّ عاملى، وسائل الشیعه، تهران، مکتبه اسلامیّه، 1403 ه . ق، چ 7، کتاب النکاح، ابواب مقدماته و آدابه، باب 1، صص 3 و 4، حدیث 6.
3. همان، ص 5، ح 11.
4. همان، باب 2، ص 6، ح 1.
5. باید گفت چون منظور از سرپوش، پوشش گردن و روى سینه هاست، شامل مقنعه و هر پوششى که چنین باشد مى شود.
6. مسئله حجاب، ص 144.
7. محمد صادقى، الفرقان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات فرهنگ اسلام، 1406 ه .ق، چ 2، ج 18، ص 114.