لباس های مطلوب و نامطلوب

پوششى که به هر شکلى با ظاهر بدن انسان مربوط است، پوشش بدنى نام دارد که شامل دو نوع پوشش هاى ایجابى و سلبى است. مراد از پوشش هاى بدنى ایجابى، پوشش هایى است که در آموزه هاى اسلامى به استفاده از آن ها، تشویق و ترغیب شده، از نظر اسلام پوشش هایى مطلوب هستند. مراد از پوشش هاى بدنى سلبى، پوشش هایى است که در آموزه هاى اسلامى استفاده از آن ها نهى شده است. پوشش هاى بدنى اعم از ایجابى وسلبى، مصادیق متعددى دارند که به طور اختصار درباره آن ها بحث خواهیم کرد.
البته پیش از بحث درباره مصادیق این گونه پوشش ها، توضیح یک نکته لازم است و آن این که اگر چه پوشش بیش تر بدن اعم از زن و مرد از نظر آموزه هاى اسلامى امرى مطلوب است، ولى در عین حال تردیدى نیست که از نظر اسلام پوشش بدن زنان در مقایسه با مردان بیش تر سفارش شده و در مقابل، پوشش و کنترل بخش خاصى از بدن یعنى چشم در مردان در مقایسه با زنان بیش تر توصیه شده است. به راستى چرا چنین است و فلسفه و حکمت احکام متفاوت پوشش در مورد زن و مرد چیست؟
شهید مطهرى در پاسخ به پرسش بالا فرموده اند:
زن مظهر جمال و مرد مظهر شیفتگى است. قهرا به زن باید بگویند خود را در معرض نمایش قرار نده، نه به مرد. لهذا با این که دستور پوشش (بیش تر) براى مردان مقرّر نشده است، عملاً مردان پوشیده تر از زنان از منزل بیرون مى روند؛ زیرا گرایش مرد به نگاه کردن و چشم چرانى است، نه به خودنمایى و برعکس گرایش زن بیش تر به خودنمایى است، نه به چشم چرانى. گرایش مرد به چشم چرانى، بیش تر زن را تحریک به خودنمایى مى کند و گرایش به چشم چرانى، کم تر در زنان وجود دارد.1
بنابر تحقیقاتى که در روان شناسى جنسى انجام شده، برخى از راز و رمزهاى احکام متفاوت اسلام در مورد لزوم پوشش بیش تر بدن زنان و لزوم کنترل بیش تر نگاه در مردان تا حدودى آشکار شده است؛ زیرا زن و مرد به گونه اى متفاوت آفریده شده اند. مردان بالغ به محرّک هاى بینایى شهوانى حساسیت بیش تر دارند... . و زنان به محرک هاى لمسى حساسیت بیش تر دارند.2

  
«جنبه شهوانى زن از قید و بندهاى متفاوتى نسبت به مرد برخوردار است... واکنش هاى شهوى که تنها در نتیجه مشاهده اشخاص غیر هم جنس حاصل مى شود، در زنان خیلى کم تر از مردان است. برخى نسبت را یک به دو دانسته اند. نمایش هاى لختى عکس، تصویر و نقاشى، در زنان خیلى کم تر از مردان سبب تحریک شهوى مى شود. برخى نسبت را یک به چهار دانسته اند. از یک لحاظ با توجه به نکات روان شناختى گفته شده و تفاوت هاى تکوینى زن و مرد، حکمت احکام متفاوت زن و مرد نسبت به تکلیف پوشش و نگاه تا حدودى آشکار مى گردد. البته مقایسه تکلیف پوشش و نگاه روشن مى سازد که رعایت حجاب و پوشش از سوى زنان، به مراتب آسان تر از رعایت وظیفه ترک نگاه حرام از سوى مردان است؛ زیرا وقتى لباس و پوشش در جاى خود باشد، دم به دم و لحظه به لحظه به تصمیم نو و اقدام جدید نیاز ندارد، ولى در نگاه پیوسته باید چشم را کنترل کرد. وجه دیگر آسانى رعایت حجاب و پوشش نسبت به کنترل نگاه آن است که در حجاب و پوشش، با پوشیدن لباس وظیفه انجام مى گیرد و همیشه آلودگى فکرى به آن سرایت نمى کند.، در حالى که در نگاه خطورات فکرى و انگیزه هاى درونى بر حکم نگاه اثر مى گذارد.3 با توجه به دو تفاوت ذکر شده براى مسئله پوشش و نگاه و سختى مسئله نگاه و آسانى مسئله پوشش، دیگر یک بانوى فهیم و دین دار نمى گوید من هر جور دلم خواست لباس مى پوشم و این وظیفه نامحرم است که به من نگاه نکند.
اگر حجاب و پوشش ـ که رعایت آن آسان تر از کنترل نگاه به نامحرم است ـ به شکلى مناسب و شایسته از سوى بانوان صورت پذیرد و زنان به خودنمایى نپردازند، دیگر زمینه زیادى براى چشم چرانى و تحریک جنسى فراهم نمى شود. ازاین رو، ما در اثر حاضر نخست مسئله حجاب و پوشش بدنى زنان را از جهت کارآمدى آن در مهار غریزه جنسى مورد بحث قرار مى دهیم.4بى تردید مقوله حجاب و پوشش، از جمله امورى است که کمیّت، کیفیت و شدت و ضعف درباره آن قابل طرح است؛ به گونه اى که مى توان آن را به حجاب خوب، بد حجابى و بى حجابى درجه بندى کرد. از برخى آیات و احادیث، مطلوبیت حجاب و پوشش بیش تر و برتر بانوان استفاده مى شود که به چند مورد آن اشاره مى شود.
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاّتی لا یَرْجُونَ نِکاحًا فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزینَةٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ. (نور: 61).
و زنان سال خورده که از ولادت و عادت باز نشسته و امید ازدواج و نکاح ندارند، بر آنان باکى نیست، اگر اظهار تجملات و زینت خود کنند که جامه هاى رویى خود را از تن نزد نامحرمان برگیرند و اگر باز هم عفت و تقواى بیش تر گزینند، بر آنان بهتر است.
آیه بالا نخست به زنان پیر اجازه مى دهد بدون قصد خودنمایى لباس هاى رویى خود مثل چادر را برگیرند، ولى در آخر مى گوید که حتى اگر همین زنان پیر نیز عفّت به خرج دهند و حجاب خویش را کم تر نکنند، براى آنان بهتر است. از این که خداوند حتى در مورد پیر زنان ـ که کم تر کردن لباس در آن ها خیلى غریزه جنسى را تحریک نمى کند و مفسده اى به دنبال ندارد ـ مى گوید اگر حجاب و پوشش خود را کم تر نکنند، براى آن ها بهتر است، مطلوبیت حجاب و پوشش بیش تر نسبت به دختران و زنان جوان که خطر آسیب زایى و مفسده غریزه جنسى در مورد آن ها بیش تر، ثابت مى گردد.
از امیرمؤمنان نقل شده است که:
«إنَّ شِدَّةَ الْحِجابِ اَبقى علیهن؛5 به درستى که حجاب کامل باعث در امان ماندن بیش تر زنان مى گردد».
همچنین از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده است که:
إتَّخِدوا السّراویلاتِ فاِنّها اَسْترُ ثیابِکم فَحَصنِّوا بها نِسائَکم إذا خَرَجْنَ6

از شلوارها استفاده کنید؛ زیرا آن ها باعث پوشیدگى بیش تر [پاها] مى گردد. پس به وسیله استفاده کردن از آن ها، زنان خود را وقتى از منزل خارج مى شوند از کشف عورت حفظ کنید.
شاهد مثال در این حدیث، کلمه «استرثیابکم» است که بر مطلوبیت پوشش بیش تر دلالت مى کند. پس از این که اصل مطلوبیت حجاب و پوشش بیش تر و بهتر براى بانوان از احادیث بالا استفاده شد، باید پرسید چه عواملى در تحقّق حجاب و پوشش بیش تر و بهتر دخالت دارد و چه عواملى به آن آسیب وارد مى کند؟ در پاسخ مى توان گفت عواملى مثل نازک یا غیر نازک بودن لباس، گشاد یا تنگ بودن آن، مخفى یا آشکار کردن زینت ها، بلند یا کوتاه بودن لباس و تیره یا روشن بودن رنگ لباس، برخى از عواملى هستند که در تحقّق مقدار حجاب و پوشش بیش تر و کم تر و در نتیجه، مهار غریزه جنسى مؤثراند که اندکى در مورد آن ها بحث کنیم.

---

1 . مرتضى مطهرى، مسئله حجاب، صص 144 ـ 145.
2 . فرهنگ برهنگى و برهنگى فرهنگى، صص 63 ـ 64 به نقل از «تفاوت هاى زن و مرد از نظر فیزیولوژى و روان شناسى» دکتر محمود بهزاد، مجله نگین، ص 134، ص 24، تیرماه 1355.
3 . «رابطه پوشش و نگاه» مجله پیام زن، ش 95، ص 5 با اندکى دخل و تصرف.
4 . تفکیک بحث پوشش و نگاه و اختصاص اوّلى به زنان و دومى به مردان، از باب غلبه و کثرت است؛ وگرنه این گونه نیست که مردان تکلیفى نسبت به پوشش و زنان نیز تکلیفى نسبت به نگاه نداشته باشند. اشتراک وظیفه زن و مرد نسبت به اصل پوشش، با صرف نظر از مقدار و تفاوت آن نسبت به زن و مرد و اشتراک وظیفه زن و مرد نسبت به اصل نگاه با صرف نظر از مقدار و تفاوت آن نسبت به زن و مرد، از نصوص دینى متعدد استفاده مى شود.
5 . نهج البلاغه، نامه 31، ص 405.
6 . میزان الحکمه، ج 2، ص 259، واژه حجاب. 

منبع: کتاب تأثیر پوشش اسلامی در مهار غریزه جنسی