فلسفه حجاب (1)

با توجه کردن به احکام حجاب و پوشش در اسلام ، چه از نگاه درون دینی و چه از نگاه برون دینی؛ اولین سوالی که به ذهن می آید، این است که علت و فلسفه داشتن حجاب و پوشش چیست!؟ چرا اسلام انسان ها را به داشتن حجاب امر فرموده است! داشتن حجاب، دارای چه مصلحت و ضرورتی است که از واجبات شمرده شده است؟

از آنجا که آموزه های اسلامی و احکام آن؛ مبتنی بر علت ها و مصالح حقیقی و واقعی است،از این رو پی بردن به این حقایق و دلیل ها، اولا برای محکم تر شدن انگیزه های مسلمانان در رعایت حجاب مفید است و در ثانی برای مقابله با شبهات و ردّ دلیل هایی در مورد حجاب بیان می کنند؛ می تواند کاربرد داشته باشد.

اینکه علت وجود حکم حجاب در میان ادیان و قومیت ها چیست، برخی دلیل هایی را ذکر کرده اند و با مخدوش کردن این ادله، خواسته اند تا این حکم را مردود بداند، که در این گفتار قصد بیان این ادله و بررسی و ارزیابی آنها را داریم تا در نهایت به دلیل و فلسفه ی اصلی وجود حکم حجاب در اسلام با توجه به آیات و روایات برسیم.

(چون بیان تمامی ادله در یک پست، بسیار طولانی می شود؛ این دلایل بطور چند پست بیان خواهد شد.)

فلسفه اول: با پرده نشین کردن زن بدنبال رهبانیت و ریاضت هستیم.

ارائه ی این نظریه از این جهت است که چون زن بزرگترین موضوع خوشی و کامرانی بشر است ، اگر زن و مرد معاشر و محشور با یکدیگر باشند ، خواه ناخواه دنبال لذتجوئی و کامیابی می روند . بنابراین برخی تصور کرده اند که فلسفه ی اینکه در اسلام و تقریبا در ادیان الهی؛ زنان ملزم به رعایت پوشش و حجاب و پرده نشینی هستند، بخاطر این است که در نظر این ادیان، انسان با معاشرت با زن و انس با او، از یاد خداوند غافل می شود و نمی تواند مراحل تقرب و عرفان الی الله را بخوبی بپیماید! از این رو برخی معتقد هستند که کسی که می خواهد به مقام قرب اله برسد باید از اینگونه مسائل کناره گیری کند و از زنان کناره گیری کند. بنابراین دیده می شود که عده ای فقهاء و روحانیون را با این تفکر، نقد می کنند و علت امر بهداشتن حجاب را از طرف ایشان، صرفا بخاطر منافات داشتن با قرب الهی می دانند و چون ضرورتی برای پیمودن مراحل سعادت و ریاضت را در خود نمی بینند، بنابراین داشتن حجاب را نیز ضروری نمی دانند! با اینکه داشتن حجاب در اسلام بخاطر دلیل های فردی – اجتماعی است.

شاید علت اینچنین دیدی نسبت به احکام حجاب و پوشش در اسلام در نظر برخی؛ بودن چنین تفکری در ادیان الهی دیگر مثل یهودیت و مسحیت ( چون کشیش ها بخاطر تقرب به مسیح ازدواج نمی کنند!!) است و همچنین درآیین های شرقی مثل بوداییسم، هندوییسم و .. . به همین خاطر در چنین ادیان و چنین تفکراتی، رسیدن به وضع ظاهری و استعمال عطر و .. و حتی کوتاه کردن مو نیز مذموم شمرده می شود و برای رسیدن به درجات بالاتر باید از ایتگونه مسائل نیز دوری شود.

اما این دلیل (رهبانیت و ریاضت به منظور قرب الهی) نمی تواند دیلی بودن حجاب در اسلام باشد ؛ به چند دلیل:

1 ) در هیچیک ار منابع اسلامی ، فلسفه احکام حجاب و پوشش را، ریاضت و رهبانیت ذکر نشده است.
2 ) روایات اسلامی بسیاری اشاره دارند که اسلام با چنین تفکری ( گوشه نشینی و ریاضت برای رسیدن به مراتب عالی ) مخالفت کرده است. از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده که : « تنظفوا و لا تشبهوا بالیهود » . یعنی نظیف باشید و خودتان را شبیه به یهود نکنید . بعد فرمود زنان یهودی که زناکار شدند بدان جهت بود که شوهرانشان کثیف بودند و مورد رغبت واقع نمی شدند . خودتان را پاکیزه کنید تا زنانتان به شما راغب گردند عثمان بن مظعون یکی از اکابر صحابه رسول اکرم است ، خواست به تقلید از راهبان ، به اصطلاح تارک دنیا شود ، ترک زن و زندگی کرد و لذتها را بر خویش تحریم ساخت . همسرش نزد رسول خدا آمده عرض کرد یا رسول الله ! عثمان روزها را روزه می گیرد و شبها به نماز بر می خیزد . پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله خشمگین شده برخاست به نزد وی آمد . عثمان مشغول نماز بود . صبر کرد تا نمازش تمام شد ، فرمود : ای عثمان خدا مرا به رهبانیت دستور نفرموده است . دین من روشی منطبق بر واقعیت و در عین حال ساده و آسان است . " « لم یرسلنی الله تعالی بالرهبانیة و لکن بعثنی بالحنیفیة السهلة السمحة» " {1} یعنی خداوند مرا برای رهبانیت و ریاضت نفرستاده است ، مرا برای شریعتی فطری و آسان و با گذشت فرستاده است . من نماز می خوانم و روزه می گیرم و با همسرانم نیز مباشرت دارم . هر کس که دین مطابق با فطرت مرا دوست می دارد باید از من پیروی کند .
3 ) روایات فراوانی در زمینه تشویق به ازدواج، شیوه های معاشرت بین زن و شوهر و غیره وجود دارد که چنین فلسفه بافی را رد می کند. اسلام لذت جنسی در حدود قانون را تحسین کرده است تا جائی که فرموده دوست داشتن زن از صفات پیغمبران است : « من اخلاق الانبیاء حب النساء » {2} . در اسلام زنی که در آرایش و زینت خود برای شوهر کوتاهی کند ، نکوهش شده است کما اینکه مردانی که در ارضاء زن خود کوتاهی می کنند نیز نکوهش شده اند . که این مطلب با جستجوی مختصر در منابع حدیثی شیعی بدست خواهد آمد.
4) آیات و روایات زیاد در مورد ضرورت پاکیزگی در اسلام و زیبا بودن و استعمال عطر و ... که کلا با این تفکر ریاضت مخالف است. از شعار های اسلام « النظانت من الیمان» است. و همچنین استحباب پوشیدن جامه سفید یکی به خاطر زیبائی است و دیگر به خاطر پاکیزگی است ، زیرا لباس سفید چرک را بهتر نمایان می سازد و به همین موضوع در روایات اشاره شده است : « البسوا البیاض فانه اطیب و اطهر » {3} ؛ رسول اکرم هنگامی که می خواست نزد اصحابش برود به آئینه نگاه می کرد ، موهای خود را شانه و مرتب می ساخت و می گفت خداوند دوست می دارد بنده اش را که وقتی که به حضور دوستان خود می رود خود را آماده و زیبا سازد. {4}

در نتیجه، تا اینجا چنین یحث شد که علت و فلسفه حکم حجاب در اسلام، ریاضت و رهبانیت با پرده نشین کردن زن نیست! اما اینکه فلسفه اصلی آن چیست، و چه دلیل هایی دیگری آورده اند، در پست های بعد به آن اشاره خواهیم کرد.

یا علی